‘Klimaatverandering raakt mensen in kwetsbare omstandigheden’

zegt Heleen Berends over extreem weer

Heleen is strategisch programma adviseur bij Dorcas en ze vertelt waarom klimaat een rol speelt in de programma’s die we uitvoeren in landen als Irak, Kenia en Jemen. ‘We willen mensen en gemeenschappen helpen zich aan te passen aan de veranderingen, zodat de voedselzekerheid verbetert en mensen ook beter voorbereid zijn op rampen. Daarom zijn klimaatadaptaties voor boeren in kwetsbare omstandigheden essentieel in onze programma’s.’

Een bosbrand in Irak, een overstroming in Zuid-Soedan of een lange droogte in Ethiopië; op steeds meer plaatsen in de wereld zijn de gevolgen van klimaatverandering zichtbaar. ‘Vaak worden juist de mensen in kwetsbare omstandigheden hard geraakt. Bijvoorbeeld door droogte, overstromingen, mislukte oogsten. Zij hebben nauwelijks middelen om zich daartegen te wapenen,’ zegt Heleen. ‘Omdat Dorcas werkt met en voor mensen in kwetsbare omstandigheden, is het veranderende weer is een steeds belangrijker onderwerp in onze projecten’.

Kun je een voorbeeld geven van hoe klimaatverandering het dagelijks leven beïnvloedt?
“Zeker. In veel projectlanden merken collega’s dat het klimaat veranderd is. Veranderde regenpatronen, minder en sporadischer, hebben bijvoorbeeld directe invloed op plantseizoenen. In landen als Ethiopië, Kenia en Jemen zien we extreme droogte, overstromingen en hittegolven. Dat maakt het agrarische leven onvoorspelbaar en moeilijk. Het is dan ook logisch dat we hier in onze programma’s op inspelen. Mens en natuur zijn afhankelijk van elkaar. De mens heeft de natuur nodig, en de natuur heeft andere keuzes van mensen nodig zodat het kan herstellen en gezond kan blijven.’ 

Wat gebeurt er bijvoorbeeld in Jemen?
‘In Jemen is waterschaarste zo groot dat het bijna alles bepaalt. Daar bekijken we elk project vanuit het perspectief van water. Er is een dam aangelegd die water opvangt, en er zijn systemen op zonne-energie geinstalleerd om water te filteren zodat het gedronken kan worden. Schoon drinkwater, wat nu gewoon uit kranen getapt kan worden, voorkomt ziektes die via water worden overgedragen ziektes. Het restwater wordt gebruikt voor irrigatie van gewassen in kassen.. Ook vee kan nu zelf naar deze bron lopen om te drinken. En er is een brug aangelegd zodat mensen bij overstromingen niet geïsoleerd raken.’

Wat zijn de gevolgen van droogte in andere landen?
‘Door de droogte worden hele gebieden onleefbaar, en uiteindelijk trekken mensen dan weg. Dat gebeurd bijvoorbeeld in het zuiden van Irak. Het vee kan geen water meer vinden, er groeit steeds minder op het veld en gewassen mislukken. Als boeren geen middelen hebben om hun landbouw aan te passen, bijvoorbeeld door regenwater beter op te vangen en op te slaan, of droogtebestendige zaden te gebruiken, dan kunnen ze niets verbouwen, en dan is er geen eten. Door de droogte wordt ook het risico op bosbranden steeds groter. Veel arme mensen zijn afhankelijk van het bos voor middelen van bestaan zoals brandhout of bijvoorbeeld truffels die ze verkopen. Als het bos afbrandt, verliezen ze direct hun bron van inkomsten. In Irak werken we bijvoorbeeld met de waterboxx, die ervoor zorgt dat bomen ook in de woestijn kunnen overleven.’

Wat doet Dorcas in Kenia op het gebied van klimaat?
‘In Kenia richten we ons onder meer op het herstel van wetlands, moeraslanden. Daar kan overtollig water worden vastgehouden waardoor overstromingen afnemen. Ook planten we bomen bij scholen. Dat is prachtig: leerlingen planten zelf een boom en verzorgen die gedurende hun schooltijd. Ze voelen zich verantwoordelijk en zien de boom groeien. Dat werkt echt.’

Hoe ontwikkelt Dorcas haar klimaatkennis?
‘Componenten van klimaatadaptatie worden al jaren meegenomen in onze programma’s in landbouw en water. Nu we er als organisatie meer specifieke aandacht aan geven, werken we ook meer en meer samen met met andere organisaties gespecialiseerd op het onderwerp. We hebben bijvoorbeeld samengewerkt met Keniaanse en Moldavische  consultants die gespecialiseerd zijn in het snijvlak van klimaat en ontwikkelingswerk om onze eigen strategie te verscherpen en collega’s te trainen. We willen als organisatie ook meer expertise in huis halen. Het is een integraal onderdeel van onze missie, ons werk, om de meest kwetsbare mensen bij te staan.’

Tot slot: heb je een favoriete boom?
‘Ja, de vijgeboom! Ik vind vijgen heerlijk. Maar vooral de olijfboom heeft een speciale plek in mijn hart. Ik heb in Jordanië gewoond en veel gewerkt met Syrische vluchtelingen. In het weekend ging ik soms naar de bergen om met de boeren olijven te oogsten. Daar was de hele familie bij betrokken. Mannen en kinderen in de ladders om de olijven te plukken, vrouwen en ouderen op de grond om ze te sorteren. Olijfbomen dragen pas na jaren vrucht, en worden vaak geplant voor de volgende generatie. Ze zijn ontzettend weerbaar, kunnen goed overleven in droogte, en kunnen duizenden jaren oud worden. Zelfs als de takken of de stam dood gaan, zorgen de wortels voor steeds vernieuwende groei. Een symbool van weerbaarheid en kracht.’

08 september 2025