Klaagliederen: uitbarstingen van ondraaglijke pijn  

‘Soms is het lijden van mensen zó groot dat het niet meer mogelijk is om het met woorden te beschrijven’. Dat zegt de Oegandese theoloog Emmanuel Katongole in zijn boek Born from Lament (‘geboren uit klaagzang’). Vele gebeurtenissen overal ter wereld zijn (letterlijk) te afschuwelijk voor woorden. Katongole noemt kindsoldaten als voorbeeld; ik denk zelf direct aan de zogenoemde uithongeringsoorlog in Jemen.

Door: Lysanne, Dorcas-medewerker

Woordeloos

Een van mijn werkzaamheden voor Dorcas is om projectdeelnemers te interviewen. Vanuit de rol van interviewer herken ik veel van wat Katongole schrijft. De mensen die ik spreek leven vrijwel altijd in zeer zware omstandigheden, vaak al te afschuwelijk om goed tot me te laten doordringen. Om bij het voorbeeld van Jemen te blijven: wat valt er nog te vragen aan een moeder die heeft moeten aanzien dat haar 3 kinderen zijn doodgehongerd?

Klaagliederen

Wanneer er geen woorden meer zijn is alleen kunst (zoals poëzie of muziek) nog in staat om expressie te geven aan een ervaring. Katongole vergelijkt in zijn boek de moderne klaagliederen in Oost-Afrikaanse landen met het Bijbelboek Klaagliederen.  

Hij concludeert dat klaagliederen gebeden zijn vol uitbarstingen van ondraaglijke pijn. In veel culturen werden en worden klaagliederen publiekelijk en gezamenlijk geuit. Het is samen rouwen, treuren, schreeuwen, beredeneren, protesteren; woedend en wanhopig zijn tegenover God en mensen. Zich hardnekkig vastklampen aan God en eisen dat Hij ziet, hoort en handelt. Het is het onuitsprekelijke benoemen in alle rauwheid en eerlijkheid. Om uiteindelijk, na eindeloos veel vragen over wie God is en verwijten over waarom Hij stil blijft, toch weer bij Hem uit te komen met het verlangen naar herstel; misschien zelfs hoop op herstel. 

Genoeg is genoeg

Katongole geeft ook aan dat klaagliederen een uitnodiging zijn aan de luisteraar: zie wat ons is aangedaan, kijk niet weg, begrijp onze situatie! En ieder die dit waarlijk doet, zal volgens hem ongetwijfeld een moment van ‘genoeg is genoeg’ bereiken, een startpunt voor verandering.  

Ook dat vond ik herkenbaar in de context van Dorcas. Zo’n moment van ‘genoeg is genoeg’ bereikten wij bijvoorbeeld in 2018. We volgden de situatie in Jemen al maanden, en we konden niet langer toekijken. We besloten er te gaan werken.  

We zijn inmiddels ruim 3 jaar verder. Niemand weet hoeveel mensen er inmiddels zijn overleden, maar we weten wel dat de hongersnood nog steeds gaande is, en meer mensen treft dan er in Nederland wonen. 

Er zijn geen woorden voor het leed van deze mensen. Maar ik hoop dat u het met mij eens bent: laten we niet wegkijken, laten we ons gezamenlijk en publiekelijk uitspreken tegen het onrecht dat deze mensen wordt aangedaan. Want genoeg is genoeg. Laat vandaag het startpunt zijn voor verandering.’ 

Dit artikel verscheen onlangs in Hartslag. Wil je dit gratis magazine vol inspirerende verhalen ook ontvangen? Vraag ‘m dan hier gratis aan.

21 maart 2022