Uren in de rij voor eten

Vandaag gaan we naar Nhamatanda. Nhamatanda is een gebied tussen Chimoio (waar het Dorcas-kantoor is) en Beira (de havenstad aan de kust van Mozambique) in. Dit gebied is een van de zwaarst getroffen gebieden door orkaan Idai. Vanmiddag deelt Dorcas er voedsel uit aan de slachtoffers: honderden mensen die hun huis zijn verloren. Zij wonen nu in tentenkampen of worden tijdelijk opgevangen in klaslokalen. Voor ons is het een spannende dag. Wat treffen we er aan? Hoe hoopvol of hopeloos is de situatie er nu echt? En hoe zullen de mensen op ons en op de voedseldistributie reageren?

Op weg naar Nhamatanda
De reis begint voorspoediger dan ooit tevoren. Sinds eind 2017 ligt er een gloednieuwe snelweg, die een week geleden mooier en beter was dan de beste snelwegen in Nederland. Aangelegd door Chinezen, als investering voor hun bedrijvigheid in Mozambique. Om de wegen heen is veel ravage. En hoe verder we richting het oosten rijden, hoe meer ravage we rondom zien. Overal zien we weggewaaide daken, ingestorte muren en verwoeste maisvelden. Steeds vaker zien we omgewaaide bomen, geknapte bananenplanten en stukken auto. Plotseling staan we stil. We belanden in een immense file die is ontstaan doordat een groot gedeelte van de snelweg is weggezakt in de grond. Letterlijk.

Rivieren waar eerst wegen waren
Onze tegenliggers en wij moeten de enige overgebleven rijbaan met elkaar delen. Eerst wachten we een half uur voordat zij gepasseerd zijn, daarna mogen wij. Vanaf dat moment kijken we onze ogen uit. En we kunnen onze ogen niet geloven: kilometers lang zijn stukken weg verdwenen in een afgrond van zeker 2 meter diep. Wat eerst snelweg was, is nu rivier. Onze chauffeur vertelt ons dat er zeker nog lijken liggen, ook al zijn er al tientallen lijken uitgehaald en geborgen. Ik durf niet naar buiten te kijken. Terwijl ik de binnenkant van de auto bestudeer, vertelt Jan Jacob mij dat vrouwen hun kleren in de nieuwe rivier aan het wassen zijn. Het leven gaat gewoon door…

Hoe goedbedoelde vrijgevigheid kan uitlopen op agressie
Tijdens onze rit worden we gebeld door onze collega uit Nederland. Hij vertelt dat we halsoverkop extra beveiliging moeten inhuren voor tijdens het uitdelen van het voedsel. Waarom? Afgelopen week deelde een overheidsfunctionaris goedbedoeld maar impulsief zijn brood met iemand. Hierdoor voelden anderen zich benadeeld. Er ontstond onrust en agressie. Zulke situaties kunnen snel gevaarlijk worden. Mensen met honger kunnen in hun wanhoop gekke dingen doen…

Een urenlange wachtrij
Wanneer we aan komen rijden, blijkt het gelukkig veilig te zijn. We verbazen ons erover hoe hordes mensen urenlang, op brandend grind, geduldig wachten tot ze aan de beurt zijn. Het is 32 graden en we weten dat sommige mensen al dagenlang niets hebben gegeten. Wij gaan al bijna van ons stokje als we een uur geen waterfles binnen handbereik hebben met deze temperaturen. Laat staan hoe zij zich moeten voelen. Af en toe is er wat rumoer: mensen die niet op de lijst staan, willen ook voedsel. Maar om chaos te voorkomen is alles strak georganiseerd. Mensen die ophef veroorzaken, worden het terrein afgestuurd. 

Het dagelijkse leven in een tentenkamp
Alle mensen die voedsel ontvangen, zijn hun huis verloren door orkaan Idai. Zij wonen nu in tentenkampen, met tientallen mensen op elkaars lip. De eerste week na de cycloon moesten zij kiezen: óf sterven door helemaal niets te drinken óf het risico op nare ziektes oplopen door te drinken uit modderplassen. Kun je het je voorstellen? Wat een verschrikkelijke keuze…

Op zoek naar het ‘rampgebied’
We ontmoeten dorpsbewoner Tomas en vragen hem of we de plekken kunnen bekijken waar deze mensen woonden. Hij zegt dat hij wel wat plekjes weet, en brengt ons dan naar een paar maisvelden die verwoest zijn. Als we vragen naar de huizen van de dorpelingen, rijdt hij een stuk met ons langs een weg waar inderdaad wat ingestorte huisjes staan. Onze chauffeur vertelt ons dat Nhamatanda in de lokale taal betekent: plek met veel bomen. Hij voegt er aan toe: ‘Die bomen zijn nu allemaal omgewaaid…’

Met de voeten in de modder
Toch klopt er iets niet. We voelen aan dat we nog niet alles hebben gezien. We vragen of we uit de auto kunnen stappen en de dorpjes verder in kunnen lopen. Pas na veelvuldig aandringen neemt Tomas ons mee. En wat we dan zien… Modder, krotten, afval, chaos, stank. Eén verkeerde stap en onze enkels zakken weg in de moddergrond. Overal liggen voorwerpen die al een week rondwaaien: schriftjes, stukken golfplaat, plastic… Zoals dat in Afrika nu eenmaal gaat, worden we binnen de kortste keren omringd door een grote groep kinderen. Zij lopen hier rond op blote voeten. Hun benen zitten tot boven hun knieën onder de modder. Hoe verder we de grote weg achter ons laten, hoe modderiger het wordt. Pas nu we hier rondlopen heb ik het gevoel de échte schade van Idai te zien. Onze chauffeur legt uit dat Tomas ons waarschijnlijk voor deze beelden probeerde te beschermen. Het is lastig uit te leggen dat dit juist is waarvoor we komen.

Verschillende soorten problemen 
We vragen Tomas naar de problemen die door Idai zijn ontstaan in het dorp. Hij antwoordt dat het grootste probleem is dat iederéén in Nhamatanda is geraakt door Idai. ‘Niemand heeft de mogelijkheden om anderen te helpen, omdat ze zelf ook niets meer hebben. Het enige bezit van mensen is de kleren die ze aanhadden op het moment dat ze hun huis uit vluchtten…’ Ook legt hij uit dat er verschillende soorten problemen zijn:

• Op de korte termijn is het een probleem dat de mensen geen eten en hygiëneproducten hebben. Hierdoor is de kans op besmettelijke ziektes groot.
• Op de middellange termijn (het komende jaar) is het een probleem dat de oogsten zijn mislukt, waardoor mensen hun bron van inkomsten en hun eigen voedselvoorziening zijn verloren. We weten niet hoe deze mensen het jaar door moeten komen.
• Op de lange termijn is het een probleem dat de mensen niet meer weten waar ze moeten wonen. Tomas legt uit: ‘Voorheen dachten we dat huizen op de hoger gelegen plekken wel zouden blijven staan bij noodweer. Of dat stevigere huizen niet konden instorten. Nu weten we dat geen enkele locatie en geen enkel soort huis genoeg veiligheid biedt. We moeten onze manier van wonen opnieuw uitvinden. Zelfs de overheid weet daar nu nog geen raad mee.’

Raak betrokken bij de mensen in Nhamatanda!
De situatie in Nhamatanda is schrijnend. Voor 30.000 euro kunnen wij 4.000 mensen (= 800 gezinnen) een week lang voorzien van voedsel en andere eerste levensbehoeften (zeep, maandverband, enzovoorts). Maar een week later zijn hun problemen nog niet opgelost en hebben zij exact dezelfde middelen opnieuw nodig. De impact van Idai duurt nog maanden, waarschijnlijk zelfs jaren. Jouww bijdrage, betrokkenheid en gebed is hard nodig!

29 maart 2019