‘De overstromingen zijn zo hevig, je kunt er niet omheen’ 

Een gesprek met Joop Teeuwe over mensen die kwetsbaar zijn voor klimaatverandering 

Dorcas-medewerker Joop Teeuwe heeft in veel landen gewoond en gewerkt. Van Afghanistan tot Libanon, van Ethiopië tot Zuid-Soedan. In zijn werk voor Dorcas ziet hij van dichtbij wat klimaatverandering betekent voor mensen die al kwetsbaar zijn. We spreken hem over zijn ervaringen, zijn zorgen én zijn hoop. 

Joop, wanneer zag jij voor het eerst echt de impact van klimaatverandering? 
‘In Zuid-Soedan. Daar waren de overstromingen zó hevig, je kon er niet omheen. Er zijn daar altijd overstromingen geweest, maar ze werden steeds heftiger. In de stad overstroomden de straten wel eens, maar ach, dan werkte je gewoon een dagje thuis. De mensen in het overstromingsgebied op het platteland waren daarentegen alles kwijt. Mensen moesten vluchten om het vege lijf te redden. Ik heb meegemaakt dat het water wel tot je middel kwam. We vlogen toen over het gebied en zagen al dat water. Er was een enorm meer ontstaan.’  

Wat doet dat met de mensen die daar wonen? 
‘Het heeft enorme impact. Mensen moeten vluchten om hun leven te redden. Ze verliezen hun huis, hun land, hun vee. En het zijn juist de mensen met de minste middelen die het hardst geraakt worden. Ze hebben geen buffer, geen alternatieven. Als ze vluchten, komen ze vaak terecht op plekken waar al veel mensen zijn. Dan ontstaan er conflicten over grond en water.’ 

Je noemt ook dat de regens onvoorspelbaarder worden. Wat betekent dat voor boeren? 
‘Boeren vertelden ons dat ze niet meer weten wanneer ze moeten zaaien. Je kunt wel zaaien, maar als de regen dan uitblijft, is je oogst verloren. En als het ineens te veel regent, zijn er overstromingen en spoelt alles weg. In Tanzania hadden boeren vroeger twee groeiseizoenen per jaar. Nu is dat veel onzekerder.’ 

Wat doet Dorcas als organisatie om mensen weerbaarder te maken? 
‘We werken aan oplossingen die passen bij de lokale context. Oplossingen voor de veranderende omstandigheden, zoals vijvers die water opvangen zodat er minder grond overstroomt en er later ook nog water beschikbaar is. Ook kunnen boeren op hun eigen grond aanpassingen doen, zoals het snoeiafval laten liggen, zodat de grond niet uitdroogt.’ 

In de methode van Dorcas werken boerengezinnen samen aan een plan voor hun grond en voor het vee. Bij het maken van die plannen leren ze hoe je de veerkracht van de boerderij kan vergroten. Ze leren van deskundigen, ze wisselen ervaringen uit en leren vervolgens ook weer van elkaar.  Het project van Dorcas stelt een sterk kippenras ter beschikking of introduceert een gewas dat beter tegen droogte kan.  Daarmee kunnen de gezinnen dan zelf verder kippen fokken en gewassen kweken.  

‘In deze aanpak komen steeds meer elementen die slim omgaan met klimaatverandering. In Ethiopië, en ook op andere plaatsen, vangen we water op, en we zorgen dat het niet meteen verdampt. In Kenia is honing een extra bron van inkomsten omdat de landbouw steeds moeilijker wordt. In Tanzania zorgen we voor extra eten en extra inkomen met fruitbomen.’ 

Bomen helpen tegen droogte 

Op het platteland waar mensen afhankelijk zijn van wat er groeit is de uitputting van de bodem een groot probleem. Bomen kunnen helpen de bodem te beschermen tegen verdamping door de hete zon. Met hun wortels houden ze de grond luchtig en als er stortbuien komen met overstromingen tot gevolg, zorgen ze dat de grond niet wegspoelt. ‘In verschillende projecten spelen bomen een rol. In Irak planten ze vijgenbomen in de woestijn; daarmee hebben de boeren een oogst, en tegelijkertijd kan zo de woestijn daar niet uitbreiden. In Tanzania leren ze jonge boompjes beschermen zodat ze kans krijgen te groeien, en ze planten fruitbomen.’ 

Wat maakt jullie aanpak effectief? 
‘Onze kracht zit in het feit dat we de gemeenschappen echt goed kennen. De oplossingen worden opgepakt omdat we een bekende, betrouwbare organisatie zijn, mensen kennen ons. We werken echt in de gemeenschappen, dat is onze kracht.  

Door dichtbij mensen te blijven, door te luisteren en samen te werken aan praktische oplossingen, wordt klimaatweerbaarheid tastbaar. En dat is precies waar Dorcas voor staat: hoop brengen, juist daar waar dat het hardst nodig is.’

Tot slot: wat is je favoriete boom? 
“De eik. Daar kun je prachtige meubels van maken. Ik heb zelf een kast gemaakt van eikenhout. Het hout heeft karakter met z’n nerven. Dat vind ik mooi.” 

De foto’s uit Zuid-Soedan zijn gemaakt door Ruben Timman tijdens een reis met EO Metterdaad.

12 augustus 2025