Drie belangrijke inzichten over Mozambique

Een week na orkaan Idai. Samen met mijn Dorcas-collega Jan Jacob Hoefnagel probeer ik de gevolgen van deze ramp in kaart te brengen. We realiseren ons al snel dat de situatie veel gecompliceerder is dan het lijkt. 3 onverwachte, maar belangrijke inzichten.

Door: Lysanne

1. Deze ramp maakt geen onderscheid tussen arm en rijk.
Duizenden mensen zijn door orkaan Idai hun huis verloren. Zij wonen nu met tientallen mensen op elkaars lip, in tentenkampen die zijn opgezet door hulporganisaties, of in klaslokalen van scholen die de storm hebben doorstaan. Landeigenaren die eerder hectares aan landbouwgrond bezaten, wonen nu op dezelfde vierkante meter als de arbeiders die voor hen werkten.

Voor wie is deze ramp erger? De landeigenaar is zijn oogst verloren, heeft daardoor de rest van het jaar geen inkomen meer, en kan hierdoor ook geen zaden kopen voor volgend jaar. Bovendien kan hij zijn landarbeiders niet meer betalen, waardoor ook zij zonder inkomen komen te zitten. En dus zonder dagelijkse maaltijd. Voor beiden geldt de vraag: hoe overleef je zoiets?

Halverwege een autorit zegt onze tolk tussen neus en lippen door: ‘Soms is het erger om te overleven dan om te sterven. Many victims wish to be dead.’ Een zin die nagalmt in onze gedachten…

2. De impact van deze ramp kun je niet meten aan de hand van het aantal doden.
Wanneer we de landelijke gebieden van Mozambique bezoeken, horen we dat veel mensen zijn overleden. Verpletterd onder de muren van hun huis, meegesleurd door het stromende water, teruggevonden tussen de takken van geknakte bomen… We zien ook het bewijs: mensen rouwen, begrafenisstoeten komen voorbij.

Hoe is het mogelijk dat er zo veel doden blijken te zijn op deze plekken, terwijl het in de media alleen gaat over het aantal doden in havenstad Beira? Al snel ontdekken we het choquerende antwoord: in de landelijke gebieden is het normaal om geen geboortecertificaat te hebben. Als je op papier niet leeft, kun je op papier ook niet sterven…

Hoe is de impact van deze ramp dan wel te meten? Wat ons betreft aan de hand van het aantal daklozen. Hoe hard het ook klinkt, voor de gestorven mensen is deze ramp nu voorbij. Maar voor honderdduizenden andere mensen is de ramp nog maar net begonnen. Zij zitten op dit moment onder stukken plastic te wachten tot het regenseizoen voorbij is. Het herbouwen van hun huis heeft nog geen zin, want na elke regenbui zijn de restanten van hun huis weer wat verder weggezakt in de modder. En dat brengt ons bij het 3e en belangrijkste inzicht.

‘Als je op papier niet leeft, kun je op papier ook niet sterven.’

3. De echte ramp moet nog beginnen.
70 procent van de mensen in Mozambique is voor voedsel afhankelijk van de eigen oogst. Vrijwel iedereen verbouwt zelf voedsel. Door orkaan Idai is bijna alle oogst vlak voor de oogsttijd verloren gegaan. Dit levert acute problemen op, maar ook problemen die nog jarenlang zullen voortduren.

Op de korte termijn zal een voedseltekort ontstaan, die gepaard gaat met een risicovolle hygiënische situatie. Te veel mensen moeten een keuze maken tussen sterven van de dorst óf drinken uit modderplassen. Besmettelijke ziektes verspreiden zich snel. Op de lange termijn (het komende jaar) zijn de mislukte oogsten een groot probleem. Zonder bron van inkomsten is het onmogelijk om te investeren in een nieuw huis en in je bedrijf.

We kunnen concluderen dat deze ramp nog jaren zal voortduren. Hoe het de slachtoffers zal vergaan als nieuwe actualiteiten de aandacht wegroven, weten we niet. Wel weten we dat we in het hart geraakt zijn door alles wat we hier zien en meemaken. We zijn dankbaar dat Dorcas al in dit gebied aanwezig was vóór Idai en hier nog jaren zal blijven. We zullen over de situatie blijven schrijven, ook als de media-aandacht wegebt.

Op de hoogte blijven? www.dorcas.nl/mozambique

04 april 2019