Orkaan Idai: Hoe is het één jaar later in Mozambique?

Orkaan Idai zorgde voor grote chaos in Mozambique. En daar bleef het niet bij. Er volgde nog een cycloon, Kenneth die het noorden van het land raakte. In december was er zware regenval boven de Sofala-provincie. Opnieuw een tegenslag waarbij 4000 schuilplaatsen werden getroffen. De financiële schade is ongeveer 3 miljard.

Het officiële dodental van orkaan Idai is ongeveer 700, en 1,5 miljoen mensen raakten hun huis kwijt. Nog altijd leven duizenden mensen in schuilplaatsen die door organisaties als Dorcas zijn ingericht.

De infrastructuur is nog lang niet hersteld. Er zijn noodwegen aangelegd maar die zijn lang niet toereikend. De economie stagneert hierdoor. Bovendien zijn bijvoorbeeld schoolgebouwen en gezondheidscentra beschadigd. Voorzichtig begint de wederopbouw maar het gaat nog lang duren voordat Mozambique weer op orde is.

WEDEROPBOUW

LEERPUNTEN

INTERVIEW

DONEREN

Doneer

Door armoede tegen te gaan, voorkomen we dat een ramp groter wordt. Help je mee? Bedankt alvast!

Wederopbouw: ‘Mozambique is een land met veel potentieel’

Dorcas werkt hard aan de wederopbouw na Idai
Orkaan Idai raasde een jaar geleden over Mozambique. Dorcas was gelukkig snel ter plaatse om noodhulp te verlenen. Na een paar maanden was de noodhulp minder nodig en kwam de focus van Dorcas weer te liggen op het langdurige ontwikkelingswerk. De nadruk kwam bij alle projecten te liggen op de wederopbouw van Mozambique. Onze landenadviseur Mirjam Verwijs legt uit wat Dorcas heeft gedaan en wat de visie is voor de toekomst.

Welke impact heeft Idai gehad op onze projecten?
‘Door Idai ging alles wat we hadden opgebouwd stuk. Waterputten werden door het water kapot geslagen, huizen van onze sponsorkinderen stortten in, landbouwgronden kwamen onder de modder en oogsten werden verwoest. De projecten waar we mee bezig waren, werden na Idai helemaal stilgelegd. Het was noodzakelijk om eerst noodhulp te verlenen.’

Lees verder over werderopbouw

Leerpunten: Vijf dingen die we hebben geleerd

Arthur Heijstek werkte tot februari 2019 als water- en landbouwspecialist voor Dorcas in Mozambique. Begin maart keerde Arthur terug naar Nederland. Daar hoorde hij even later van de ravage die orkaan Idai had aangericht. In de periode die volgde is Arthur meerdere malen naar Mozambique geweest om noodhulp te verlenen en de inwoners te helpen het land weer op te bouwen. Arthur deelt vijf belangrijke dingen die hij heeft geleerd.

Wees flexibel
Vertrouw op de veerkracht van de bevolking
Logistiek is alles
Balans tussen emotioneel betrokken zijn en professioneel handelen
Werk samen

Lees verder over de leerpunten

Interview: Hoe kijken we terug?

Anton van Wijk vertrok enkele dagen na de orkaan Idai naar het rampgebied in Mozambique. Als response coördinator van Dorcas hielp hij het lokale team met het opzetten van de noodhulp en inventariseerde hij wat er nodig was. Lees over:

De response van Dorcas
De coördinatie
De samenwerking
Onze capaciteit
Het voorkomen van nieuwe rampen

Lees het interview

Video's

‘Mozambique is een land met veel potentieel’

Is Dorcas daarna verder gegaan met alle bestaande projecten?
‘Na een paar maanden was er weer ruimte om ontwikkelingsprojecten op te pakken. De focus van Dorcas op het ontwikkelingswerk in Mozambique is echter wel veranderd door Idai. Er is namelijk nog steeds behoefte aan schoon drinkwater. De meeste waterputten zijn stuk of hebben te maken met vervuild water. We zijn samen met de lokale bevolking bezig met het aanleggen van nieuwe waterputten en het installeren van waterfilters. Daarnaast zijn veel mensen verhuisd naar andere gebieden. Dat betekent dat er een andere, nieuwe vraag is vanuit die gebieden.’

Zijn de nieuwe putten beter bestand tegen een nieuwe orkaan of overstroming?
‘De overheid heeft na Idai verschillende gebieden aangewezen als gevaarlijke plekken om te wonen, bijvoorbeeld vlakbij rivieren. De mensen daar moesten verhuizen naar hoger gelegen gebieden. Die plekken zijn natuurlijk sowieso beter bestand tegen de overstromingen. Daarnaast bouwen we de putten en huizen steviger, zodat ze minder snel worden verwoest. Dat is belangrijk met het oog op de toekomst, want we verwachten door de klimaatverandering meer stormen in Mozambique.’

Dorcas was voor Idai ook actief met projecten voor boeren. Hoe gaat dat nu?
‘De vruchtbare landbouwgrond is bedolven onder een dikke laag modder. Daarnaast moesten veel boeren opnieuw beginnen, omdat ze dus door de overheid gedwongen zijn te verhuizen naar een veiliger gebied. Dorcas helpt de boeren bij het opbouwen. Dit doen we door zaden uit te delen en de boeren te trainen op het gebied van duurzame landbouw.

Voor Idai waren de landbouwprojecten vooral gericht op het zogeheten ‘kitchengardening’. Dit betekent dat boeren zelfvoorzienend waren. Ze konden met hun gewassen zorgen voor hun eigen gezin. We trainen de boeren nu om meer gewassen te produceren, zodat ze ook een deel kunnen verkopen en daarmee een inkomen opbouwen.’

Wat doet Dorcas aan het voorkomen van een nieuwe ramp door een orkaan?
‘De orkanen kunnen we niet tegenhouden. Wel kunnen we de bevolking helpen zich zo goed mogelijk te weren tegen een nieuwe ramp. Naast het aanleggen van nieuwe putten en het herbouwen van stevigere huizen, geven we trainingen over wat te doen bij een orkaan. We willen de gemeenschap meer bewust maken van de risico’s. Ook zetten we kerken en andere organisaties aan het nadenken over hun rol. Hoe herken je de signalen van een orkaan? Hoe vang je mensen op? Wat doe je voor ouderen in je gemeenschap? Hoe ben je als dorp het beste bestand tegen een orkaan? Door deze en andere vragen te stellen in trainingen, laten we de inwoners en organisaties nadenken over hun rol en de mogelijkheden. Mocht er toch een ramp komen, dan zijn ze in ieder geval beter voorbereid.’

Wat hoopt Dorcas te bereiken in Mozambique?
‘Als organisatie kunnen we in Mozambique echt een verschil maken. Door samen te werken met de plaatselijke kerken hebben we een goede ingang bij de inwoners en kunnen we veel bereiken. We willen de gemeenschappen weerbaarder maken. Het doel is dat mensen in staat zijn te voorzien in hun eigen levensonderhoud. Dat ze toegang hebben tot schoon drinkwater en een stabiel inkomen hebben. Dat heeft niet alleen te maken met het voorzien van de bevolking van de juiste goederen. Daar komt ook gedrag bij kijken. We geven sociale vaardigheidstrainingen om de mensen bewust te maken: wie ben ik in mijn gemeenschap en hoe kan ik een bijdrage leveren? Mozambique is een land met veel potentie. Met de juiste kennis kunnen de mensen zich daar zeker verder ontwikkelen.’

Vijf dingen die Idai ons heeft geleerd

Het gebied in Mozambique waar Dorcas veel projecten heeft, werd vorig jaar zwaar getroffen door de orkaan Idai. Dorcas speelde mede daardoor een grote rol in het geven van noodhulp direct na de ramp. Enkele medewerkers die betrokken waren bij de hulpverlening na Idai blikken terug. Ze delen vijf belangrijke dingen die ze hebben geleerd.

Arthur Heijstek – Water- en landbouwspecialist
Arthur Heijstek werkte tot februari 2019 als water- en landbouwspecialist voor Dorcas in Mozambique. Begin maart keerde Arthur terug naar Nederland. Daar hoorde hij even later van de ravage die orkaan Idai had aangericht. In de periode die volgde is Arthur meerdere malen naar Mozambique geweest om noodhulp te verlenen en de inwoners te helpen het land weer op te bouwen. Arthur deelt vijf belangrijke dingen die hij heeft geleerd.

1. Flexibel
In de 1e fase na de ramp gaat het er om dat je zo snel en flexibel mogelijk kunt reageren. De situatie veranderde met de dag. Het ene moment waren er 4 kampen en een dag later ineens 11. Je moet je plannen daar dan snel op aan kunnen passen. En soms bleek dat de nood in een ander gebied veel hoger was. Dan pakten we onze spullen op en gingen we daar helpen. Dat vroeg van mij als persoon en van Dorcas als organisatie veel flexibiliteit. Ik denk dat we daar goed in zijn geslaagd. Er was veel daadkracht en bureaucratie kwam er niet aan te pas. Het ging simpel weg om levens redden.

2. Veerkracht
Ik was onder de indruk van de kracht van de lokale bevolking. Een maand na de ramp zag ik de vrouwen alweer aan het ploegen op het land. Ze hadden door de orkaan zoveel verloren. Hun familie, hun land, hun huis. En toch konden ze de kracht vinden om weer verder te gaan.

3. Logistiek
Logistiek is alles. Dat heb ik wel geleerd van de noodhulp na Idai. Het geven van hulp staat of valt met logistiek. Na elke ramp is er een tekort aan goederen. Dat was bij Idai ook het geval. Ik was op zoek naar waterfilters, maar die waren overal op. Uiteindelijk kon ik ze in Zuid-Afrika krijgen. Om de filters in Mozambique te krijgen, moest ik vervoer regelen. De logistiek bepaalt uiteindelijk de snelheid van je reactie. Bij het normale ontwikkelingshulp waar ik bij betrokken ben, speelt logistiek nauwelijks een rol. Je hebt dan veel meer tijd om te regelen dat goederen worden geleverd.

4. Balans
Een goede balans vinden tussen emotionele betrokkenheid en professioneel handelen. Dat vond ik soms best lastig. Ik had nog nooit eerder zoveel ravage en verdriet bij elkaar gezien. Dat raakte mij natuurlijk enorm. Ik heb geluisterd naar de verhalen van mensen die alles hebben verloren. Daar komt emotie bij kijken. Tegelijkertijd helpt mijn emotie hen niet verder. Ik moest aan de slag om een structurele oplossing voor hun problemen te bedenken. Ik moest leren om me niet teveel te laten beïnvloeden door emoties, zodat ik nog wel gewoon mijn werk kon doen.

5. Samenwerken
Het was mooi om te zien hoe goed de samenwerking was met het noodhulpcluster en de overheid. Met elkaar hebben we het werk verdeeld. Daarbij keken we naar welke specialiteiten een organisatie heeft. Dorcas was op dat moment in Mozambique al bezig met water- en hygiëneprojecten. We hebben ons in de noodhulp dus met name gericht op schoon drinkwater en sanitaire voorzieningen. Zo konden we cholera en andere ziektes voorkomen. De lokale overheid ondersteunde ons enorm. Je ziet dat ze gedreven zijn om verandering in de situatie te brengen. De meeste medewerkers komen zelf ook uit dat gebied en hopen door de samenwerking met Dorcas en andere organisatie de bewoners zo goed mogelijk te helpen.

Samenwerking met de lokale bevolking is ook van essentieel na een ramp. We kunnen wel van alles regelen en bouwen, maar als we daarna weer vertrekken weet de bevolking er geen raad mee. Door de inwoners te trainen in het aanleggen en onderhouden van watersystemen is de noodhulp ook effectief voor de langere termijn.

Vijf dingen die Idai ons heeft geleerd

Anton van Wijk – Response Coördinator
Anton van Wijk vertrok enkele dagen na de orkaan Idai naar het rampgebied in Mozambique. Als response coördinator van Dorcas hielp hij het lokale team met het opzetten van de noodhulp en inventariseerde hij wat er nodig was.

Response
Dit was de 1e keer dat ik heel snel moest reageren na een ramp. Ik was al wel eerder betrokken bij noodhulp, maar dat was dan vooral in situaties die bij mijn aankomst al zo waren en waar het lokale team van Dorcas al was gestart, zoals bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne. Bij Idai moest er echter meteen snel worden gehandeld. Binnen 5 dagen was ik ter plaatse en moest ik samen met het lokale team en andere organisaties de noodhulp op gang helpen.

Coördinatie
De orkaan Idai is recht over het gebied getrokken waar Dorcas al werkzaam was. Wij waren daarom als 1 van de eerste snel ter plaatse in dat gebied en zijn snel begonnen met het verlenen van de noodhulp. De Verenigde Naties leidden de totale noodhulp in Mozambique. Zij hebben ons gevraagd om de clustercoördinatie in een afgelegen en moeilijk te bereiken gebied op te pakken. Dat vond ik wel een eer en waardering voor mijn werk en het werk van Dorcas daar. Als coördinator was het mijn taak om de organisaties die in dat gebied werkzaam waren bij elkaar te roepen. In die overleggen deelden we de laatste stand van zaken en bekeken we welke organisatie waar aan het werk was. Ook keken we naar de plekken waar nog niemand was en bespraken we wie daar naar toe zou kunnen gaan. Persoonlijk heb ik echt veel geleerd van deze nieuwe taak.

Samenwerking
De samenwerking met allemaal verschillende organisaties verliep heel goed. In de 1e fase merk je dat de organisaties daar niet zijn om vlaggetjes neer te zetten om een gebied te claimen. Iedereen was daar om te helpen. En je kunt elkaar mooi aanvullen: de een leverde schoon drinkwater, de ander zette een medische post op en wij regelden bijvoorbeeld toiletten en watersystemen. Dat ging allemaal in goede harmonie met elkaar. Ook met het lokale team van Dorcas heb ik veel samengewerkt. Iedereen werkte hard mee aan het opzetten van de noodhulp. Vanwege de noodsituatie was ik behoorlijk taakgericht aan het werk. Als ik nog eens in Mozambique kom, dan lijkt het mij mooi om meer tijd te kunnen besteden aan het leren kennen van de collega's daar.

Capaciteit
Door Idai ben ik me er wel bewust van geworden dat capaciteit alles is. Hoeveel mensen je kunt inzetten, bepaalt hoeveel je kunt oppakken. Na de ramp was er gewoon zoveel te doen. Het was een gekkenhuis. Je weet bijna niet waar je moet beginnen. Onze capaciteit in Mozambique was niet heel groot. Gelukkig deed ik mijn taak samen met een collega van een andere organisatie. Zo had ik iemand om mee te sparren als er problemen of vragen waren. De capaciteit bepaalt ook hoeveel geld je soms krijgt voor het opzetten van projecten. ‘Jouw capaciteit is de limiet voor het bedrag’, kreeg ik te horen. Door alleen al mijn aanwezigheid daar ter plaatse kregen we geld voor projecten van Dorcas. Het bedrag werd bepaald aan de hand van wat we zelf dachten dat we aan zouden kunnen.

Voorkomen
Na een ramp liggen er altijd nieuwe rampen op de loer. In Mozambique dreigde na Idai cholera uit te breken. Door de overstromingen was het water vervuild en konden de inwoners niet meer aan schoon drinkwater komen. Nadat in een kamp de eerste gevallen van cholera waren, werd er ontzettend snel en adequaat ingegrepen. Dat verbaasde mij echt. De juiste organisatie was snel ter plekke en deelde vaccins uit. Hierdoor werd gelukkig een nieuwe ramp voorkomen.